Για το Νεοκλή Σαρρή

του Adnan Ekşigil: 35 χρόνια φίλοι με τον Νεοκλή και θέλω να ...

Καθώς η Ρωμέικη κοινότητα της Τουρκίας φυλορροεί, συνεχίζει να υπάρχει κυρίως εκτός Τουρκίας. Ένα από τα τελευταία της φύλλα έπεσε στην Αθήνα. Ο Νεοκλής που απεβίωσε πρόσφατα [2011] ήταν φίλος μου 35 χρόνια. Και θέλω να μιλήσω γι αυτόν σε αυτό το κείμενο, όχι όπως ταιριάζει σε αυτές τις περιστάσεις με έναν επικήδειο, αλλά σαν να μην πέθανε και να καθόταν τώρα μπροστά μου για να συνεχίσουμε τις επι μακρόν συζητήσεις που είχαμε.

Ο Νεοκλής ήταν Πολίτης κι έζησε στην Πόλη μέχρι τα χρόνια της φοίτησής του στη Νομική. Αν δε με απατά η μνήμη μου, παρόλο που μετανάστευσε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 60, εγκαταστάθηκε εκεί αφού έπεσε η χούντα το 74. Παρόλο που δεν ήταν ιστορικός, είχε γνώσεις οθωμανικής και ελληνικής ιστορίας και του άρεσε πολύ να μιλά και να γράφει για αυτά τα θέματα. Έχει γράψει πολλά βιβλία και μερικά απ'αυτά αφορούν στην οθωμανική ιστορία, ελπίζω δε μια μέρ να εκδοθούν στα τουρκικά.

Ο Νεοκλής ανήκε στην τελευταία γενιά συγγραφέων, που βγήκε από τα σπλάχνα της Ρωμέικης κοινότητας. Όλα σχεδόν τα μέλη της ζουν πλέον στο εξωτερικό: για παράδειγμα ο Στέφανος Γεράσιμος έκανε μια λαμπρή καριέραστη Γαλλία κι εκεί απεβίωσε. Ο Ηρακλής Μήλλας είναι στην Ελλάδα. Η Ιωάννα Κουτσουραδή, παρόλο που η ηλικία της είναι προχωρημένη, μπορεί να θεωρηθεί εξαίρεση, αφού ζει στην Άγκυρα. Ο Νεοκλής ήταν όπως και να το κάνουμε μέλος αυτής της τελευταίας γενιάς, αλλά το να τον βάζουμε πλάι στα παραπάνω ονόματα είναι και λίγο αταίριαστο: δεν το επιτρέπουν ορισμένα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του. Ο Γεράσιμος, ο Μήλλας, η Κουτσουραδή έκαναν καριέρα συγγραφέα κι ακαδημαϊκού, ο Νεοκλής δεν αρκέστηκε σε αυτήν, ανακατεύτηκε για τα καλά με την πολιτική κι έγινε μια περίπλοκη κι αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία.

Το ενδιαφέρον του για την πολιτική ήταν ολοφάνερο ήδη από τα χρόνια που ζούσε στην Τουρκία. Σε νεαρή ηλικία, μπήκε στους διαδρόμους του Πατριαρχείου κι έγινε σύμβουλος του πατρ. Αθηναγόρα. Το ενδιαφέρον του όμως δεν περιορίστηκε στα τη Ρωμέικης κοινότητας: έγινε μέλος του ΛΡΚ (CHP) κι είχε ενεργό ρόλο στις οργανώσεις νεολαίας του κόμματος. Κι αυτό δεν ήταν πολύ σύνηθες διότι με τη Μεταπολίτευση του 1923 τα μέλη μειονοτήτων με πρώτους τους Ρωμιούς άρχισαν να αποτραβιούνται από την πολιτική. Κι επιπλέον, με το τραύμα που δημιούργησε ο Φόρος Περιουσίας (Varlık vergisi), δύσκολα έβρισκες ψηφοφόρους ΛΡΚ μεταξύ τους, για να μην πω ανθρώπους που γινόντουσαν μέλη του με τη θέλησή τους.

Το ενδιαφέρον του Νεοκλέους για την πολιτική εντάθηκε αφού εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Η πρώτη του δουλειά ήταν να γίνει μέλος της ΕΔΗΚ. Το κόμμα είχε ιδρυθεί στα 1976, έγινε για ένα διάστημα αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά καθώς η πολιτική σκηνή τραβούσε προς τα αριστερά, ανήλθε το ΠΑΣΟΚ και περιθωριοποιήθηκε η ΕΔΗΚ. Με τον καιρό, πολλά προβεβλημένα στελέχη της, με πρώτον τον ιδρυτή της, προσέγγισαν το ΠΑΣΟΚ ή και συνέχισαν μέσω αυτού τη σταδιοδρομία τους. Ο Νεοκλής δεν αποχωρίστηκε ποτέ την ΕΔΗΚ και το 1998 έγινε πρόεδρος του κόμματος. Μέχρι τότε δεν είχε μείνει παρά μόνο η ταμπέλα από το κόμμα αλλά ο Νεοκλής ήξερε να χρησιμοποίει και την ταμπέλα σαν καρτ-βιζίτ, και τον πολιτικό χώρο του κόμματος σαν πλατφόρμα συζητήσεων για να ακούγεται η φωνή του.

Η γνωριμία μου με τον Νεοκλή πάει πίσω στη δεκαετία του 70. Περίπου δύο χρόνια αφού αυτός είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα κι εγώ είχα επιστρέψει στην Τουρκία από μετεκπαίδευση στην Αμερική. Αυτός είχε ξεκινήσει να ασχολείται με τη δημοσιογραφία, εγώ ήμουν βοηθός στο Τμήμα Πολιτ. Επιστημών της Οικονομ. Σχολής του Πανεπ. της Κων/πολης. αν δεν κάνω λάθος συναντηθήκαμε στο σπίτι του δασκάλου μας του Tarık Zafer (Tunaya) στα 1976. Όσο το φερνε η κουβέντα ανακαλύπταμε ότι είχαμε περισσότερους κοινούς γνωστούς και φίλους εκτόςτου δασκάλου.

Την επομένη ο Νεοκλής με επισκέπτεται στη Σχολή. Ετοίμαζε εκίνο τον καιρό μια σειρά άρθρων για την Τουρκική Αριστερά. Και μ'αυτή την αφορμή ρώτησε κι εμένα κάμποσα πράγματα όπως έκανε με ορισμένους συναδέλφους στη Σχολή. Εγώ πρόσπαθησα να παντήσω κάπως ταπεινά και συγκρατημένα κι όπως οι ερωτήσεις έρχονταν η μια μετά την άλλη, άρχισε να απαντά μόνος του ο Νεοκλής. Και στο τέλος απεκαλύφθη ότι ο Νεοκλής είχε περισσότερες γνώσεις από μένα είτε για την Αριστερά είτε για την Τουρκία. Εννοείται ότι δεν άργησε να μιλήσει για το ΛΡΚ αφού γινόταν κουβέντα για την Τουρκική Αριστερά. Την περίοδο εκείνη ...

[η μετάφραση συνεχίζεται]