Οι τρεις Τουρκίες...

Ο Γενικός Διευθυντής της KONDA, Bekir Ağırdır, αξιολογεί λίγο πριν από τις βουλευτικές εκλογές της 24 Ιούνη [2018] την επίδραση της πόλωσης, τις διαφορετικές πολώσεις στα διαφορετικά μέρη της χώρας...

τις απόψεις των νέων για την πολιτική, την επιρροή της κλιματικής αλλαγής στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, την πολιτική ατμόσφαιρα.

συνέντευξη με το Γενικό Διευθυντή της KONDA, Bekir Ağırdır, από τους Ömer Madra και Can Tombil για το ραδιόφωνο Açık Radyo καιτην εκπομπή "Ανοιχτή Εφημερίδα".

Καλημέρα, καλώς ήρθατε, σήμερα ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και ιδρυτής της KONDA, ο κύριος Ταρχαν έγραψε ένα κείμενο με τίτλο "Αμέσως μετά από τις εκλογές..." και κάνει μια ανάλυση της κοινωνικής και της οικονομικής κατάστασης. Έδώ βρήκαμε κάτι σημαντικό: οι αναποφάσιστοι ισοδυναμόυν με περίπου πάνω από 8 εκατομμυρία ψήφους. Και γράφει ότι η αντιπολίτευση πρέπει να πάρει κάτι παραπάνω από 8 εκατομ. ψήφους. Πώς πάει αυτό ; μας το εξηγείτε συνοπτικά;

Αν κοιτάξουμε την τουρκική πολιτική σκηνή, τους παίχτες κατά τα τελευταία 10 χρόνια, από το 2014 ως τώρα [2018], βλέπουμε μέσα στα τελευταία 4 χρόνια, 4 εκλογές, δηλαδή 2 βουλευτικές, 1 δημοψήφισμα και 1 εκλογή προέδρου δημοκρατίας. Ας δοκιμάσουμε να καταλάβουμε λοιπόν το νόημα όλων αυτών των αριθμών, ώστε η αντιπολίτευση ή όλοι αυτοί που διαφωνούν με τις κυβερνητικές πολιτικές να αναπτύξουν, ας πούμε, ανάλογες, σωστές στρατηγικές. Αν ξανακοιτάξουμε την εικόνα βλέπουμε τέσσερα κύρια χαρακτηριστικά. Η τουρκική πολιτική υπόκειται σε τέσσερα κόμματα, αφήνω για πιο μετά την ειδική περίπτωση του HDP. Στις εκλογές του 2015 μπορέσαν να κατέβουν 21 κόμματα. Οι ψήφοι που πήραν, ήταν όντως κάτω από 5%. Τώρα όμως κατεβαίνουν μόνο 9 κόμματα, διότι προοδευτικά κάποια κόμματα παγιώνονται. Πού οφείλεται όμως αυτή η παγίωση;

Πρώτον, η πολιτική στην Τουρκία έχει κλειστεί, έχει φυλακιστεί, κατα κάποιο τρόπο, στο ζήτημα των ταυτοτήτων. Αν κοιτάξουμε τον κοινωνικό ιστό, έχουμε δύο άξονες που εξηγούν τις διαφορετικότητες στην Τουρκία. Ο πρώτος είναι η κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή, το εισοδηματικό επίπεδο, το μορφωτικό επίπεδο αλλά κι αυτό που κινείται αντίστροφα ως προς αυτά, δηλαδή το επίπεδο θρησκευτικότητας. Αυτοί οι δύο άξονες σχηματίζουν δύο, τρία άκρα, δηλαδή από τη μία, είναι αυτό που λέω εγώ, ο εκκοσμικευτισμός (οι οπαδοί κοσμικού κράτους), τα λέω έτσι για να τα σχηματοποίησω. Ο άλλος άξονας είναι ο θρησκευτισμός. Υπάρχει κι ένας τρίτος άξονας που εξηγεί τα πράγματα κι αυτός είναι το εθνοτικό ανήκειν, δηλαδή το ζήτημα Τούρκων και Κούρδων. Αυτά τα τέσσερα άκρα έχουν από ένα κόμμα. Αυτή η κατάσταση είναι ο πρώτος από τους λόγους παγίωσης κομμάτων.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εικόνας είναι η πόλωση. Ξεκίνησε πρώτα, σαν τρόπος πολιτικής, σαν "είσαι με το ΑΚΡ ή δεν είσαι;", αλλά από το 2005 που ξεκίνησε  μετατράπηκε βαθμιαία σε τρόπο ζωής και σε πόλωση τρόπων ζωής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δύο στους τρεις ψηφοφόρους, ανθρώπους, κοιτούν οποιοδήποτε ζήτημα, θέμα καθημερινότητας υπό το πρίσμα της πόλωσης, με την αίσθηση της πόλωσης. Από μια άποψη, συνεπώς, τα τελευταία 5 χρόνια δεν κάνουμε εκλογές. Τί κάνουμε; βγαίνει ένας απουσιολόγος και μετρά ταυτότητες.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία έχει πραγματικά προβλήματα. Ποιά είναι αυτά; η εγκαθίδρυση της διάκρισης των εξουσιών, το πέρασμα σε ένα μοντέλο διοίκησης πιο συμμετοχικό, πιο διαφανές, από μια διοίκηση συγκεντρωτική και αυθαίρετη. Ή η επαν-επινόηση δημοκρατικών κανόνων, κανόνων συμβίωσης, αν μιλάμε για το κουρδικό. Ή η αναδιαμόρφωση της δικαιοσύνης, του δικαστικού συστήματος από την κορυφή ως τα πόδια. Άλλο ένα πρόβλημα είναι το οικονομικό. Εν περιλήψει, αν κοιτάμε την Τουρκία από την άποψη των διαδικασίων που περνά, όλων αυτών των διαδικασιών που μετρούν 100 ή 200 χρόνια, η Τουρκία έχει δύο βασικούς στόχους: την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό. Το αν τους πέτυχε και σε ποιό βαθμό είναι άλλο θέμα. [...]

Αν το πράμα δουλέψει και σε αυτές τις εκλογές [2018] μόνο βάσει ταυτοτήτων και πόλωσης, τα αποτελέσματα είναι δεδομένα, τρία τον αριθμό, αντε πες, πέντε. Τα ποσοστά ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν 1 μονάδα πάνω, 1 μονάδα κάτω. Η ουσία όμως είναι ότι η κατάσταση είναι δεδομένη. Εάν, αντίθετα, το πράμα δουλέψει με βάση τη πραγματική ζωή, δηλαδή, αν ξεκινήσει ο κόσμος να συζητά με βάση τα προβλήματα της ζωής και για τις λύσεις τους , τότε οι δυναμικές μπορούν να αλλάξουν. [...]

Υπάρχει και κάτι που συναντάμε στα γραπτά σας από άποψη γεωγραφίας. Η πόλωση αυτή βγαίνει και γεωγραφικά: στο Αιγαίο, στις ακτές [τα κάστρα] του CHP, νοτιοανατολικά του HDP...

Εγώ το λέω "η Τουρκία τρία κομμάτια". Και τα τέσσερα άκρα, οι οπαδοί του κοσμικού, του θρησκευτικού, του τουρκισμού και του κουρδισμού, για τα οποία μίλησα πιο πριν, τραβούν τα ίδια ζόρια, π.χ., με τα άκρα των τουρκιστών και των θρησκευτιστών. Δηλαδή το ΜΗΡ ή ο Μπαχτσελί δεν υποστήριξε το ΑΚΡ μόνο για τη σωτηρία του κόμματός του, υπάρχει και μια κοινωνιολογική διαδικασία από κάτω.

Συνεπώς έχουμε μια Τουρκία τριών μερών. Τί είναι αυτό από άποψη γεωγραφίας; Οι ακροατές μας θα το θυμούνται. Αν φέρουν μπροστά στα μάτια τους τους εκλογικούς χάρτες, βλέπουν μια γεωγραφία διαφορετική από άποψη κοινωνική και οικονομική, τρόπου ζωής, που ξεκινά από το Ισκεντερουν [Χατάι] και πάει ως την Κωνσταντινούπολη ακολουθώντας τις ακτές [Μεσογείου-Αιγαίου] που ξέρουμε ως αστικοποιημένες, και πέραν αυτού, ακτές με μητροπόλεις, πιο δυτικές από άποψη τρόπου ζωής, που έχουν υιοθετήσει καθημερινές πρακτικές που συναντάμε σε πόλεις, με οικονομικές δυναμικές και παίχτες αρκούντως δυνατούς. Μιλάμε για μέρη που άρχισαν, για όλους τους παραπάνω λόγους να θέτουν πρώτα πρώτα ζητήματα αναφορικά με την ποιότητα ζωής και τα αιτήματά τους από το κράτος έχουν να κάνουν περισσότερο με ελευθερίες, δίκαιο, συμμετοχικότητα. Εκεί το CHP βγάζει ένα 35 %, δηλαδή 10 μονάδες πάνω από το ποσοστό που έιχε στις προηγούμενες εκλογές στο σύνολο της χώρας [...]

Έπειτα έχουμε μια κεντρική Ανατολία, μια πιο μεγάλη περιοχή από τα πραθαλάσσια, που εκτείνεται από το κέντρο ως τη Μαύρη Θάλασσα. Μιλάμε για μια περιοχή όπου οι θρήσκοι άνθρωποι είναι πλειονότητα, κι ο τρόπος ζωής πιο συντηρητικός, υπολείπεται ως περιοχή του μέσου όρου της Τουρκίας από άποψη κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης. Οι οικονομικές της δυναμικές και οι οικονομικοί παίχτες δεν είναι αρκετά δυνατοί και για αυτό υπάρχει εκεί η ανάγκη ακόμα για δημόσιες, κρατικές επενδύσεις σε φράγματα, δρόμους, νοσοκομεία κτλ κτλ... Εμείς μπορεί να μιλάμε για ζητήματα περιβαλλοντικά, διάβρωση του εδάφους, ό,τι θέλετε, αυτοί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη πρώτα για, π.χ., φράγματα, νοσοκομείο, κ.ο.κ., σκέφτονται αλλιώς. Εκεί το ΑΚΡ έχει ποσοστό 65%.

Κι έχουμε και μια τρίτη περιοχή. Πλειοψηφούν οι Κούρδοι, κι είναι τα μέρη αυτά τα πιο καθυστερημένα της Τουρκίας από άποψη κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης. Την ίδια στιγμή, καθώς τα ταυτοτικά αιτήματα των Κούρδων τίθενται ως πολιτισμικά αιτήματα, ο τρόπος πολιτικής εκεί εκκινεί από τελείως διαφορετικές δυναμικές σε σχέση με τις προηγούμενες δύο ζώνες. Το HDP που παίρνει 10-11% στο σύνολο της επικράτειας, χτυπά εκεί ένα 65-67 %.

Τα τρία αυτά κομμάτια έχουν από ένα διαφορετικό σετ αιτημάτων, ζητημάτων, κι επομένως από ένα διαφορετικό όνειρο, όραμα για την Τουρκία. Κι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα της Τουρκίας. Όταν λέμε πόλωση, μιλάμε πάντα για ένα χάσμα μεταξύ δύο άκρων πάνω σε έναν άξονα. Στην Τουρκία όμως η πόλωση έχει τρία άκρα κι κάθε ένα από αυτά εγκαθίσταται στο σημείο που βρίσκεται όχι από αντίδραση σε κάποιον άλλο, αλλά στη βάση δικών του αιτημάτων. Υπάρχει επομένως μια Τουρκία με πολώσεις, δυναμικές και ζητήματα πολιτισμικά, που δεν φτάνει για να την εξηγήσει η κοινωνιολογική θεωρία που βλέπει το τρίπολο ως κάτι μη φυσιολογικό, ή οι προσεγγίσεις της κοινωνιολογίας για τις βιομηχανικές κοινωνίες ή μόνη της η ταξική ανάλυση. [...]

Στο χάρτη αποτυπώνονται με χρώμα οι περιφέρειες που κέρδισαν 4+1 κόμματα με τα αντίστοιχα χρώματα.