Ο ευρασιατισμός στην Τουρκία

Μια διαδικτυακή συζήτηση του 2022 με αφορμή το ομώνυμο άρθρο του Suat Kınıklıoğlu (στα αγγλικά)

Ruşen Çakır: Suat, πρώτα απ' όλα συγχαρητήρια. Μπορείτε να μας πείτε γρήγορα τι είδους δουλειά κάνατε, πόσο καιρό διήρκεσε, από ποιους πήρατε συνέντευξη; Στη συνέχεια, ας αρχίσουμε να συζητάμε για το περιεχόμενό της.

Suat Kınıklıoğlu: Ευχαριστώ, Ruşen. Πρόκειται για μια έρευνα που διήρκεσε ενάμισι έτος. Διεξήχθησαν συνεντεύξεις και μελέτες με διάφορους κύκλους στην Τουρκία, πιο συγκεκριμένα με κύκλους που αυτοπροσδιορίζονται ως ευρασιατιστές. Επιπλέον, αναζήτησα και συγκέντρωσα τις σχετικές πηγές στην τουρκική και την ξένη βιβλιογραφία .

Φυσικά, το θέμα δεν είναι στατικό. Είναι ένα θέμα που επηρεάζεται από τις εξελίξεις στη διεθνή και την τουρκική εξωτερική πολιτική κι έχει διακυμάνσεις. Δόξα τω Θεώ έχει τελειώσει. Η δουλειά διαβάστηκε με ενδιαφέρον. Είμαι και λίγο τυχερός που η στιγμή της δημοσίευσης συνέπεσε με την εισβολή στην Ουκρανία, γεγονός που αύξησε το ενδιαφέρον λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο. Αν θέλετε, μπορούμε να αναφερθούμε στο περιεχόμενο λίγο αργότερα.

Ruşen Çakır: Ömer, εσύ διάβασες την έκθεση. Έχεις ας πούμε κόλλημα με τον ευρασιατισμό. Οι τρεις μας κάναμε συχνά συζητήσεις για αυτά τα θέματα στην Ουάσινγκτον. Όταν διάβασες την έκθεση, τί ήταν το πρώτο που σου έκανε εντύπωση;

Ömer Taşpınar: Πρώτα απ' όλα, επιτρέψτε μου να συγχαρώ τον Suat. Πρόκειται για μια σημαντική μελέτη, έκανε ένα άρθρο τόσο σημαντικό όσο ένα βιβλίο.  Για το λόγο αυτό, σκοπεύω να χρησιμοποιήσω τη μελέτη αυτή στις διαλέξεις μου για την Τουρκία. Πρόκειται για μια μελέτη ακαδημαϊκής αξίας. Κατ'εμέ το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της είναι η ακριβής παρατήρηση της δυναμικής της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής. Έχει προσδιορίσει τις προβολές του ευρασιατισμού - που απέχει από το να είναι μια ολοκληρωμένη ιδεολογία - στην εξωτερική πολιτική, κι έχει συνοψίσει πολύ καλά τους λόγους για την εμφάνισή του στην εσωτερική πολιτική, δίνοντας ταυτόχρονα το ιστορικό του υπόβαθρο και την εσωτερική συγκυρία.

Φυσικά, όλο αυτό έχει να κάνει πολύ σοβαρά με την Αμερική, με τον αντιαμερικανισμό στην Τουρκία και με το φόβο της διατήρησης του έθνους- κράτους στην Τουρκία. Υπάρχουν κι ορισμένες πτυχές που σχετίζονται με την ιδεολογία του αριστερόστροφου εθνικισμού (ulusalcılık). Η παρούσα έκθεση εξετάζει όλες αυτές τις πτυχές με σοβαρό τρόπο.

Κι εγώ, όπως είπες, αναλύω εμμονικά την αντιαμερικανική, την ευρασιατική τάση στην Τουρκία εδώ και περίπου δέκα χρόνια, ως κάποιος που βλέπει τα πράγματα από την Αμερική, κι αναλύει τον αντιαμερικανισμό από κάθε άποψη και παίρνει τον αντιαμερικανισμό στα σοβαρά. Γιατί νομίζω ότι αυτό το θέμα γίνεται δεκτό σαν μια φλέβα χρυσού στην Τουρκία αυτή τη στιγμή. Το σημαντικό είναι να τεθεί το ερώτημα «Έχει όλο αυτό κάποιο αντίκρυσμα στην κοινωνία;».

Το ότι έχει συνταχθεί μια τέτοια έκθεση που ασχολείται ταυτόχρονα με τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές διαστάσεις του ζητήματος και τις διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής, την καθιστά μια πολύ καλή μελέτη.

Ruşen Çakır: Suat, ας συνεχίσουμε από το σημείο που έθιξε ο Ömer. Το αν ο ευρασιατισμός έχει κοινωνικό αντίκρυσμα είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση. Στην έκθεση, χωρίζετε τους ευρασιατιστές σε διαφορετικές ομάδες. Για παράδειγμα, διαχωρίζετε την ομάδα Doğu Perinçek, εκείνους που δεν είναι οπαδοί του Perinçek, και μπορούν να θεωρηθούν ως εθνικιστές και πιο κοντά στην αριστερά. Περιλαμβάνεις επίσης τους εθνικιστές (milliyetçi) και ακόμη τους ισλαμιστές. Και λες ότι όλοι αυτοί μπορούν κατά κάποιο τρόπο να οριστούν ως ευρασιατιστές. Έχει κάποιο νόημα το ότι η κοινωνία κατανέμεται σε τόσο διαφορετικές βεντάλιες, διαφορετικά ιδεολογικά φάσματα; Σημαίνει αυτή η κατανομή αυτόματα "Ναι" στην ερώτηση του Ömer για το αν «ο ευρασιατισμός έχει κοινωνικό αντίκρυσμα;»;

Suat Kınıklıoğlu: Ο Ευρασιατισμός είναι ένα υποσύνολο του αριστερόστροφου εθνικισμού. Αυτό υποστηρίζω στην έκθεσή μου. Ωστόσο, το βασικό στοιχείο που ενώνει Ευρασιατιστές, Εθνικιστές και διαφορετικούς Ευρασιατιστές είναι η «απέχθεια για τη Δύση». Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια ιδεολογία που νομιμοποιεί και προωθεί την ιδέα ότι οι δυτικές αξίες και ο δυτικός πολιτισμός έχουν θέσει την Τουρκία υπό πολιορκία κι ότι όχι η Δύση έχει μπει σε παρακμή όχι μόνο σε επίπεδο ηθικών αξιών αλλά και από πολιτική άποψη, λόγω του ότι πολιτικές αξίες όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ελευθερία της έκφρασης, έχουν έλθει από τη Δύση [στην Τουρκία].

Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσει κανείς αν και κατά πόσο όλο αυτό έχει αντίκρυσμα στην κοινωνία. Διότι πολλοί κύκλοι, ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν αρχίσει να αποφεύγουν να αυτοπροσδιορίζονται ως Eυρασιατιστές. Υπάρχουν δύο λόγοι για αυτήν την αποστασιοποίηση: Πρώτον, η γενοκτονία των Ουιγούρων ακούγεται όλο και περισσότερο και γίνεται αντιληπτή σε όλο τον κόσμο και η ευαισθησία περί του θέματος αναπτύσσεται στην Τουρκία. Δεύτερον, ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη σκότωσαν, τον Φεβρουάριο του 2020,  33 Τούρκους στρατιώτες. Αυτά τα δύο γεγονότα προκάλεσαν μια ρήξη.

Ας μην πω τώρα το όνομά του, σε μια συζήτηση που είχα με έναν στρατηγό εν αποστρατεία, αυτός μου είπε ότι παλιά προσδιόριζε τον εαυτό του ως ευρασιατιστή, αλλά τώρα πλέον είναι εθνικιστής και ότι έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ευρασιατισμός της πτέρυγας των Περιντσεκιστών εξυπηρετεί άλλες χώρες. Πάνω σε αυτό το θέμα, υπήρξε μια διακύμανση στον αυτοπροσδιορισμό τους και στη δέσμευσή τους σε αυτή την ταυτότητα. ειδικά μεταξύ της αποφυλάκισης αυτών των ατόμων από τη φυλακή το 2014 και του σημείου που βρισκόμαστε σήμερα, 

Δεν κάνω λόγο τόσο για κοινωνικό αντίκτυπο αλλά μπορώ να πω ότι οι οπαδοί Περιντσέκ έχουν μια σοβαρή εκπροσώπηση στις υπηρεσίες ασφαλείας. Όσο μικρή κι αν είναι η επιρροή τους μιλώντας κοινωνικά, το θέμα αποκτά σοβαρές διαστάσεις από τη στιγμή που λειτουργούν ανεπίσημα ως κυβερνητικοί εταίροι: η ομάδα Perinçek έχει συμβάλει καθοριστικά στην αύξηση των διμερών σχέσεων με τη Ρωσία και την Κίνα. Με τις διαμεσολαβητικές τους δραστηριότητες μετά από την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους το 2015, την πολιτική επιχειρηματολογία ότι δεν υπήρξε γενοκτονία κατά των Ουιγούρων Τούρκων και ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν ήταν κάτι άλλο από τα τουρκικά Ινστιτούτα της Υπαίθρου Χωριών όπου οι Ουιγούροι Τούρκοι διδάσκονται κινέζικα.

Το πιο σημαντικό συμπέρασμα της έρευνάς μου είναι ότι αυτή η τάση νομιμοποιεί περισσότερο τον αυταρχισμό στην εσωτερική πολιτική και συγκροτεί ένα ισχυρό κράτος, παρά κάποια στροφή στην εξωτερική πολιτική . Φυσικά, αυτό το ισχυρό κράτος θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα κράτος του οποίου τα συμφέροντα καθορίζονται από το ίδιο. Σήμερα, του κράτους αυτού ηγείται ο κ. Ερντογάν. Κι υπάρχει η πεποίθηση ότι η Τουρκία πολιορκείται ιδεολογικά και πολιτικά από τη Δύση. Μια λοιπόν από τις σημαντικότερες συμβολές του Ευρασιατισμού στην παρούσα εξουσία, ιδίως από το 2015 και μετά, είναι ότι κατέστησε αποδεκτούς στη mainstream και την κοσμική μερίδα του πληθυσμού πολιτικούς στόχους στην εξωτερική πολιτική αρκετά εθνικιστικούς, μπορώ να πω ακόμη και υπερεθνικιστικούς, - και στο θέμα αυτό ο κ. Perinçek έχει παίξει πολύ σημαντικό ρόλο.

Ruşen Çakır: Καλώς, ας συζητήσουμε λίγο αργότερα τον ρόλο αυτό. Θέλω να ρωτήσω και τον Ömer για την κοινωνική διάσταση. Ο Suat έκανε λόγο για μια δυσανάλογη δύναμη εντός της γραφειοκρατίας σε σχέση με το κοινωνικό αντίκρυσμα. Αλλά από την άλλη πλευρά, όπως είπες κι όπως όλοι γνωρίζουμε υπάρχει ένα κοινωνικό αντίκρυσμα της "αντίθεσης στη Δύση".Μια τέτοιου είδους αλλεργία φαίνεται και στις δημοσκοπήσεις. Κι ενώ η αντίθεση στη Δύση είναι ευρέως διαδεδομένη το Ευρασιατικό ρεύμα δεν αποκτά μαζική διάσταση. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Κόμμα Vatan Partisi. Ο Doğu Perinçek δεν θέλει επ'ουδενί να σπάσει αυγά. Εδώ λοιπόν κουβεντιάζουμε για δύο ξεχωριστές αντιφάσεις. Δεν είναι τέλει δύσκολο να ορίσουμε και να συζητήσουμε ένα τέτοιο φαινόμενο ; Τί λες  Ömer;

Ömer Taşpınar: Σωστά. Ήδη όποιος ερευνά το θέμα δέχεται ότι δεν πρόκειται περί ιδεολογία, αλλά για μια θολή, νεφελώδη έννοια, για μια υπόθεση ανακλαστική, συγκυριακή. Αυτό φαίνεται, αν εξετάζουμε επομένως Ευρασιατιστές και Εθνικιστές μέσα από ένα κοινό πλαίσιο, στη γραφειοκρατία των υπηρεσιών ασφαλείας. Για το αν έχει ο Ευρασιατισμός κοινωνικό αντίκρυσμα, μπορούμε να εστιάσουμε είτε στο κόμμα Vatan Partis, είτε στο κανάλι Oda TV. Μπορούμε ακόμα να εστιάσουμε και σε ομάδες πιο περιθωριακές είτε μιλάμε γιαα ΜΜΕ, είτε για την πολιτική, είτε για την κοινωνία πολιτών. 

[η δουλειά της μετάφρασης - επιμέλειας κειμένου συνεχίζεται]