Άλλο Ερντογαν, άλλο Τουρκία

από το al-Monitor: συνέντευξη με τον πρώην αμερικανό απεσταλμένο James Jeffrey

Ο James Jeffrey, πρώην πρέσβυς των ΗΠΑ σε Άγκυρα και Τεχεράνη, ήταν ένα από τα μέλη των αμερικανικών πρωτοβουλιών της εποχής Ομπάμα που ενσωματώθηκε στις προσπάθειες της περιόδου Τραμπ για μια συνεκτική μεσανατολική πολιτική. Υπό την εποπτεία Πομπέο, το αμερικανικό υπ. εξ συνέλαβε ένα πλάνο παραμονής της αμερικανικής αντι-ISIS δύναμης μέχρι ο συριος πρόεδρος Άσαντ να πέρναγε από εκλογές που θα υποστήριζαν τα Ηνωμένα Έθνη. Κερασάκι στην αντι-ISIS αποστολή των αμερικανικών δυνάμεων θα ήταν η συνέχιση του αποκλεισμού των δυνάμεων Άσαντ από θέσεις εξόρυξης πετρελαίου που έλεγχαν Κούρδοι μαχητές με υποστήριξη ΗΠΑ αλλά κι η αποτροπή της στρατιωτικής πρόσβασης του Ιράν στη Συρία και τον Λίβανο. Το σχέδιο δεν άρεσε στον πρόεδρο Τραμπ.

"Έβλεπε την κατάσταση σαν άλλη μία από αυτούς τους ατέλειωτους πολέμους". Το Δεκέμβρη του 2018 άδειασε τους τοπ συμβούλους του και πληροφόρησε τον τούρκο ηγέτη Ρ. Τ. Ερντογαν για την πρόθεσή του να αποσύρει πάνω από 2.000 στρατιωτικά στελέχη των ΗΠΑ από τη Συρία. Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει χάος στη προσωρινή ισορροπία που ειχε διαμορφωθεί στο πεδί μεταξύ των τεσάρων μεγάλων στρατιωτικών παικτών, και να οδηγήσει σε μαζικό εκτοπισμό τους Κούρδους της Συρίας. Θα απειλούσε ακόμα κεκτημένα ενάντια στο ISIS και την αμερικανική πίεση κατά του Άσαντ. Η αντίθεση Ευρωπαίων εταίρων έπεισε τον Τραμπ να ανακαλέσει αλλά καθώς τον Οκτώβρη του 2019 οι τουρκικές δυνάμεις στήνονταν στα σύνορα, ο Jeffrey κι άλλοι αξιωματούχοι κανόνισαν μια τηλεφωνική συνομιλία Τραμπ και Ερντογαν.

Αφού η σκόνη είχε κατακαθίσει, είδαμε ότι εκατοντάδες είχαν πεθάνει και μέχρι 300.000 άτομα, κυρίως Κούρδοι της Συρίας, είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους. Η τουρκική επιδρομή ονομαζόταν έκτοτε από Κούρδους ηγέτες ως "εθνοτική κάθαρση". Ο Jeffrey είχε να μαζέψει τα κομμάτια του παζλ, να μεταπείσει την Άγκυρα, να συμμετάσχει σε ακροάσεις στο αμερικανικό Κονγρέσο. Σύμφωνα με το ίδιο, οι προτάσεις του βαίζονταν στις αντιλήψεις του για την εσωτερική τουρκική πολιτική και την ιστορία της αποικιοκρατίας. Όσοι τον κριτικάρουν λεν ότι οι προτάσεις του προετοίμασαν το έδαφος για την τουρκική επίθεση.

Από τη μακροσκελή συνέντευξή του, επιλέγουμε εδώ μόνο ένα ερώτημα που ζητά την εκτίμηση του J. Jeffrey για το μέλλον των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων:

Al-Monitor: Ας πιάσουμε τώρα το θέμα Τουρκία. Ο Υπ. Εξωτερ. Pompeo κριτίκαρε έντονα την Τουρκία στη σύνοδο Υπ. Εξ. του ΝΑΤΟ. Σε πρόσφατα podcasts μας οι Stephen Cook και Philip Gordon είπαν ότι οι ΗΠΑ πρέπει μάλλον να μη θεωρούν την Τουρκία ως σύμμαχο ή "πρότυπο εταίρου". Πώς θα συνιστούσατε στη διοίκηση Biden να καταπιαστεί από την αρχή με τον Erdogan ?

Jeffrey: Πρώτα απ'όλα πρέπει να διακρίνει κανείς μεταξύ Erdogan και Τουρκίας. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τον Μπάιντεν θα είναι οι Κίνα, Ρωσία, Β. Κορέα, Ιράν και Κλίμα. Αυτές είναι οι πρώτες πέντε. Το νούμερο έξι είναι η Τουρκία διότι έχει να κάνει ευθέως με τις δύο από τις πρώτες πέντε: το Ιράν και τη Ρωσία. Κι έχει να κάνει και με το νούμερο οκτώ ή εννιά, δηλαδή την τρομοκρατία.

Είναι ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ. Το ραντάρ που αποτελεί τον πυρήνα όλου του συστήματος προστασίας αντιβαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν βρίσκεται στην Τουρκία. Έκει έχουμε τρομερές σταρτιωτικές εγκαταστάσεις. Δεν μπορούμε να 'φτιάξουμε' τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο ή τη Μάυρη Θάλασσα χωρίς την Τουρκία. Κι η Τουρκία είναι ένας φυσικός αντίπαλος της Ρωσίας και του Ιράν.

Ο Erdogan είνα ένας μέγας διανοητής των συσχετισμών δύναμης. Κινείται όπου βλέπει κενά. Το άλλο πράγμα που τον χαρακτηρίζει είναι ότι πρόκειται για ένα τρελά αλαζόνα, απρόβλεπτο τύπο που δεν δέχεται μια λύση win-win. Αλλά όταν πιεστεί - κι εχω διαπραγματευτεί μαζί του - είναι ένας ορθολογικός παίκτης. 

Επομένως αν ο Μπάιντεν βλέπει τον κόσμο όπως οι περισσότεροι από μας, ως ανταγωνισμό μεταξύ ισότιμων εταίρων, η Τουρκία γίνεται εξαιρετικά σημαντική. Δείτε τί έκανε ο Ερντογαν σε οκτώ μήνες σε Idlib, Κιβύη και Nagorno-Karabakh. Η Ρωσσία ή οι εταίροι της ήταν οι χαμένοι και στις τρεις περιπτώσεις. Εαν γυρίσουμε τώρα στο σκεπτικό του τέλους της περιόδου Ομπάμα, δεν έχουμε να δουμε ένα γεωπολιτικό πρόβλημα αλλά σύνολα μικρών προβλημάτων : η αγορά S 400 από τον Ερντογαν, πυρήνες ISIS στην έρημο, πρόσφυγες στο Λίβανο, ιρανικό εμπλουτισμένο ουράνιο, το φόνο Κασόγκι, το ατέλειωτο δράμα της πείνας στηνΥεμένη, όλα αυτά έγιναν sui generis προβλήματα όπου κάναμε κινητοποίηση διαφόρων πόρων και πολιτικών χωρίς να δούμε πως κολλούσαν μεταξύ τους. Εάν η διοίκηση Μπάιντεν επιστρέψει σε αυτή την ανόητη λογική, τότε θα χάσει τη Μέση Ανατολή. Αφήστε την Ασία.

Al-Monitor: Πώς πρέπει να προσεγγίσει η διοίκηση Biden τον Erdogan;

Jeffrey: Ο Erdogan δεν υποχωρεί παρά μόνο ανα του δείξεις τα δόντια σου. Αυτό κάναμε όταν διαπραγματευτήκαμε την ανακωχή τον Οκτώβρη του 2019. Είμασταν έτοιμοι να του διαλύσουμε την οικονομία.

Αυτό έκανε ο Πούτιν μετά την κατάρριψη του ρωσσικού μαχητικού. Τώρα οι Ρώσοι έχουν στείλει δύο φορές δυνατά σήματα στους Τούρκους στο Ιντλιμπ. Έκαναν μια τουρκική μονάδα στο Ιντλιμπ να χ..στεί. Αλλά αυτό δεν δούλεψε όπως περίμεναν οι Ρώσοι.

Θέλει επιμονή όταν ο Ερντογάν το τραβά, σκληρή γραμμή και να κάνεις βέβαιο ότι το καταλαβαίνει εκ των προτέρων. Η τουρκική θέση δεν είναι ποτέ 100% σωστή. Έχουν κάποια λογική κι επιχειρήματα υπέρ τους. Δεδομένου του ρόλου τους ως σημαντικού συμμάχου και άμυνας έναντι Ιράν και Ρωσίας, αρμόζει να ακούμε τουλάχιστον τα επιχειρήματά τους και να προσπαθούμε να βρίσκουμε συμβιβαστικές λύσεις.