Δύο μελλοθάνατες χώρες;

συνέντευξη του διδάκτορα διεθνολόγου Κωνσταντίνου Αντωνάκη

Στο πλαίσιο της παγκόσμιας ανησυχίας λόγω κορονοϊού τοποθετεί την Ελλάδα και την Τουρκία ο Κων/νος Αντωνάκης στην ιστορία ("δύο χώρες με αυτοκρατορικό παρελθόν, που προέρχονται από το ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος κι έπειτα από την Οθωμανική αυτοκρατορία") ως περάσματα από και προς τη Μέση Ανατολή και τη Βαλκανική, ως σταθμούς πάνω στο δρόμο του μεταξιού κι ως σημεία ελέγχου της ρωσικής καθόδου στις θερμές θάλασσες. Ο ενδιάμεσος αυτός χώρος διαφοροποιείται πολιτιστικά από την Ασία και τη Δυτική Ευρώπη: η Τουρκία έχει την ιδιοτυπία της μεταξύ Ανατολής και Δύσης ενώ η Ελλάδα παραμένει σημείο αναφοράς των αρχών του Διαφωτισμού. Γεωπολιτικά οι δύο χώρες στέκονται πάνω στην προοπτική καθόδου της Ρωσίας στη Μεσόγειο, κι αφού ο αμερικανικός παράγων θεωρεί τις δύο χώρες σιαμαίες, "αυτό είναι το βάσανο των δύο χωρών". Το σενάριο της συνομοσπονδίας έχει γίνει αντικείμενο επεξεργασίας σε αμερικανικά think tanks.

Θιασώτης της πολιτικής αυτής υπήρξε ο Ε. Αβέρωφ - Τοσίτσας, υπουργός επί σειρά ετών. Στην ίδια γραμμή ετάχθησαν κι οι πραξικοπηματίες του 1967 σύμφωνα με μαρτυρίες περί της στάσης Γ. Παπαδοπούλου έναντι των αμερικανικών κελευσμάτων. Μεταξύ των αμερικανών διανοητών αυτής της θέσης ξεχωρίζει ο Ζ. Μπρεζίνσκι, σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Τζ. Κάρτερ. Ο δε Χ. Κίσιντζερ ήταν υπέρ της θέσης να πιεστεί η Ρωσία μέσω Κίνας. Από τουρκικής πλευράς, θιασώτης της ελληνο-τουρκικής συνομοσπονδίας ήταν ο Τ. Οζάλ με σύμβουλο τον δ/ρο Δ. Κιτσίκη. Το σενάριο είναι όμως σήμερα ανέφικτο.

Σήμερα μπορούμε να το συζητάμε καθώς η Ρωσία έχει θέσεις στη Συρία, στην Αμερική εξελέγησαν δημοκρατικοί που φημίζονται για την εχθρότητά τους στη Ρωσία, ενώ η Τουρκία θεωρείται άκρως εχθρική χώρα. Καθώς η Κίνα κατέχει χρεόγραφα του αμερικανικού δημοσίου κι είναι ανταγωνιστική ως προς την αμερικανική οικονομία, θεωρούνταν ο κατεξοχήν εχθρός της προεδρίας Τραμπ. Καθώς η Τουρκία συνεργάζεται με τη Ρωσία σε διάφορα επίπεδα (ξεχωρίζουν οι υποθέσεις των S-400 και των πυρηνικών εργοστασίων), κι ενώ η Ελλάδα ενδιαφέρει τις ΗΠΑ για τις βάσεις της (Σούδα, Αλεξ/πολη, Κάρπαθος) και ως ύποπτος αποστασίας (λόγω της σχέσης της ορθοδοξίας με τον σλαβισμό και το Ισλαμ) μετά κι από τον Απρίλιο του 2008 (Σύνοδος ΝΑΤΟ) όπου ο Κ. Καραμανλής ακολούθησε την πολιτική Σαρκοζύ πάνω στις υποψήφιες προς ένταξη στο ΝΑΤΟ χώρες, το σχέδιο της ελληνο-τουρκικής συνομοσπονδίας "έχει καεί" από τον Δεκέμβρη του 2017. Στη συνάντηση Ερντογαν, Παυλόπουλου και Τσίπρα, ετέθη το ζήτημα της ανάπλασης των όρων της συνθήκης της Λωζάνης από τον Ερντογάν, ο μεν Τσίπρας παρακολουθούσε σιωπηλός, ο δε Παυλόπουλος παρέδωσε μία διάλεξη περί δημοσίου διεθνούς δικαίου.

Η αντίληψη περί δύο μελλοθάνατων χωρών του Ερντογάν βασίζεται πρώτα και κύρια πάνω στην απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του. Στη συνέχεια, η Γαλλία αποφασίζει μια "φυγή προς τα μπρος" στη Μεσόγειο, ενώ η Τουρκία υπογράφει ένα μνημόνιο με τη Λιβύη. Οι Αμερικανοί φοβούνται τον εναγκαλισμό Τουρκίας και Ρωσίας, ενώ ο Οικουμεν. Πατριάρχης συνδράμει στο αυτοκέφαλο της Ουκρανικής εκκλησίας. Σε αντίποινα, το ρωσικό πατριαρχείο σταμάτησε να μνημονεύει στις τελετές της εκκλησίας τον Οικουμεν. Πατριάρχη. Κι έτσι Ελλάδα και Τουρκία πρέπει να είναι αντικείμενα διαχείρισης "ως ύποπτοι διαφυγής" από τους Αμερικανούς. Στη εν λόγω μόχλευση, ο Κ. Αντωνάκης θεωρεί σημαντικούς για την Τουρκία τον κουρδικό παράγοντα, την κατάσταση της οικονομίας, την υπόθεση Halk Bank και τις δοσοληψίες Τούρκων με το Ιράν. Για την Ελλάδα με συστατικό στοιχείο την ορθοδοξία, θεωρεί στοιχεία μόχλευσης τις πυρκαϊές του 2007, την εξέγερση του 2008, την κατάσταση της οικονομίας και την υπογραφή των μνημονίων, τη συμφωνία των Πρεσπών που χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης, όπως και τις μεταναστευτικές ροές. Η περίπτωση των Αλβανών μεταναστών, σύμφωνα με τον Κ. Αντωνάκη, δεν έγινε αντικείμενο αξιοποίησης από μια πολιτική ελληνοποίησης.

Η Ελλάδα ρέπει λοιπόν προς την αυτοδιάλυση λόγω φτώχειας κι αδυναμίας ενσωμάτωσης ξένων στοιχείων. Από την άλλη πλευρά, ο εμφύλιος σπαραγμός δεν έχει τερματιστεί από το 1949 ενώ ένα ιδιότυπο κομμουνιστικό κόμμα που δεν θυμίζει το αντίστοιχο γαλλικό πάνω στο οποίο βασίστηκε η διακυβέρνηση Ντε Γκωλ, ή τα αντίστοιχα ιταλικό και ισπανικό, χρησιμοποιείται από το κυρίαρχο ελληνικό καθεστώς ως παράγων αντιαμερικανισμού. Από αυτήν την άποψη ξεχωρίζει η περίπτωση του Κ. Καραμανλή του πρεσβύτερου στα 1974 αλλά και οι επιλογές ΠΑΣΟΚ στη δεκαετία του 1980. Οι δε μορφές Μ. Δαμανάκη και Μ. Ανδρουλάκη, ή Γεραπετρίτη και Θεοδωρικάκου, είναι ενδεικτικές της γιγάντωσης του υβριδίου που ακούει στο όνομα ΚΚ εσωτερικού. Με την κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, Σαμαράς και Βενιζέλος επιτίθενται μέσω μνημονίων ενώ οι ηττημένοι του Εμφυλίου παραμένουν ως ένα 35% του εκλογικού σώματος. Την ίδια ώρα, οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι διηρημένες σε δύο ομάδες ως προς το θέμα της συνεργασίας με τις ΗΠΑ. Κι αφού οι ηττημένοι έγιναν κυβέρνηση με τη μορφή ΣΥΡΙΖΑ, αγριεύουν ολοένα έκτοτε.

Με την κατάρρευση της οικονομίας και τη νευρικότητα να εξελίσσεται σε νεύρωση στα πλαίσια της επιδημίας και των ελληνοτουρκικών, δύσκολα μπορεί να προβλέψει κανείς το μέλλον. Αλλά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Τουρκία παλιές διενέξεις μπορούν να ενεργοποιηθούν ώστε αυτές οι χώρες να είναι πιο εύκολα χειραγώγιμες.